Op Samen Meten vind je heel veel fijnstofdata. Deze data worden verzameld door metingen van burgerwetenschappers, maar ook via referentiestations. Op deze pagina lees je hoe je Samen Meten kunt gebruiken om meer te weten te komen over fijnstof in Nederland. 

Dataportaal

Op het Samen Meten dataportaal zie je bolletjes door het hele land heen. Elk bolletje is één sensorkit, en de kleur geeft de gemeten waarde aan. Wat een kleur precies betekent, zie je in de legenda rechtsonder op het scherm. 

Overzicht dataportaal Samen Meten

Als je in het Samen Meten-dataportaal op een bolletje klikt, kun je actuele gegevens, tijdreeksen en info over de sensor vinden.

Actueel

Op het tabblad ‘actueel’ kun je de naam en code zien van de sensor die je hebt aangeklikt, in welke gemeente de sensor staat en bij welk project de sensor hoort. Ook zie je meetwaarden van PM2.5 en PM10 in µg/m3 van het betreffende uur, onder “Meetwaarde nu”. En de concentratie over de afgelopen vijf jaar, op basis van het NSL, voor de betreffende gemeente onder “jaargemiddelde concentratie in µg/m3”.

Tijdreeks

Tabblad tijdreeks

Op het tabblad ‘tijdreeks’ kun je de meetwaarden over een bepaalde periode bekijken. Deze periode staat standaard op de afgelopen week, maar kun je ook zelf instellen door ‘startdatum’ en ‘einddatum’ aan te passen. Vervolgens kun je de volgende datasoorten bekijken:

De gekalibreerde sensordata: Dit zijn de gemeten waarden, gecorrigeerd voor bijvoorbeeld hoge luchtvochtigheid. Dit heet kalibratie. Lees meer over de kalibratie op deze pagina. Let op: alleen de meetwaarden van de Nova Fitness SDS011 en Sensirion SPS30 fijnstofsensoren worden gekalibreerd.

De ruwe sensordata: Dit zijn waarden direct door de sensor gemeten, zonder enige correctie. Door zowel de gekalibreerde en ruwe data aan te klikken, kun je nagaan of de waarden veel of weinig gecorrigeerd zijn door kalibratie.

LML Achtergrond: Deze lijn geeft de gemeten waarden weer op het dichtstbijzijnde officiële meetstation van het Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit (LML), waar weinig invloed van luchtvervuilende bronnen te verwachten is. Vandaar de naam achtergrond. Deze waarde geeft dus eigenlijk aan wat de luchtvervuiling is zonder bijdrage van lokale bronnen.

LML Verkeersbelast: Deze lijn geeft de gemeten waarden weer op het dichtstbijzijnde officiële meetstation, waar invloed van verkeer te verwachten is. 

Op de kaart rechts kun je zien waar het achtergrond meetstation en het verkeersbelaste meetstation staat. Deze hebben een naam die begint met 'NL.....'. Niet elk LML meetstation meet zowel PM2.5 als PM10, daarom zie je soms meerdere meetstations op de kaart. Je kunt de LML meettations vinden op www.luchtmeetnet.nl.

Op dit tabblad kun je ook de meteogegevens bekijken. Deze vind je in de onderste tabel. Je kunt drie dingen bekijken: temperatuur, luchtvochtigheid en luchtdruk. Je kunt zowel de meteo gegevens van je eigen sensor bekijken als die van het dichtstbijzijnde KNMI Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut) meetstation. Het KNMI meetstation vind je ook terug op de kaart.

Sensor

Onder het tabblad ‘sensor’ vind je onder andere welke type sensoren in de sensorkit zitten. Daarnaast vind je hier ook de plausibiliteit van de sensorkit. De plausibiliteit geeft aan hoe “goed” de sensor gemeten heeft (t.o.v. de officiële metingen en sensoren in de buurt) en dus hoe betrouwbaar de meetwaarden zijn. Op deze pagina lees je meer over de plausibiliteit. Let op, de plausibiliteit is vooralsnog alleen beschikbaar voor de SDS011 sensoren. De sensor in het plaatje heeft een grote plausibiliteit voor zowel PM2.5 als PM10 metingen, dat doet deze sensorkit goed. Deze sensorkit meet naast fijnstof ook nog de temperatuur (TEMP) de relatieve luchtvochtigheid (RH) en de luchtdruk (PRES).

Tips

De hierboven beschreven soorten data kunnen worden aan- en uitgezet in de grafiek door links op de naam van de soort data te klikken. Zo bekijk je bijvoorbeeld alleen de gekalibreerde sensordata van PM2,5:

En zo bekijk je ze allemaal:

Af en toe ontbreken er gegevens in de gekalibreerde meetwaarden (de donkerste lijn). Dit komt meestal omdat op dat moment de officiële metingen van het Luchtmeetnet nog niet beschikbaar waren. Deze zijn nodig om de kalibratie uit te voeren. Als de officiële data niet beschikbaar zijn, kan de kalibratie niet worden uitgevoerd, en is er dus geen gekalibreerde waarde.

Zoomfunctie: Om de data goed te zien, is het vaak handig om in te zoomen op een specifiek deel van de grafiek. Dit kan door de muis boven de grafiek te houden, de linkermuisknop ingedrukt te houden en over het beeld te slepen. Bij het loslaten van de muisknop zal worden ingezoomd op het geselecteerde deel van de grafiek:

Je kan altijd terug uitzoomen door op de knop “Reset zoom” te klikken rechtsboven:

Downloaden: Je kunt de data in de grafiek ook downloaden. Klik hiervoor op het symbool van drie streepjes rechtsboven de grafiek, en kies dan voor de bestandstypen die eindigen op CSV of XLS. Via deze knop kan je ook een afbeelding van de grafiek downloaden. Kies dan voor JPEG, PNG of PDF. Ook de grafieken die de plausibiliteit weergeven (onder het tabblad ’info’) kun je op deze manier downloaden.

Wat kan je ermee?

De grafieken van de fijnstofniveaus kunnen op allerlei manieren inzicht bieden. Om een beeld te krijgen, worden hieronder enkele voorbeelden gegeven.

Tijdreeks bekijken van 1 sensor: Als je wilt weten wat de precieze meetwaarde op een meetmoment was, zweef je met de muis boven de grafiek.

Hoge piek: Soms laat een grafiek erg hoge waarden van fijnstof zien, zoals in dit plaatje hieronder rond 5 maart. Dit kan meerdere oorzaken hebben. Het kan natuurlijk zo zijn dat de concentratie op dat moment daadwerkelijk verhoogd was. Maar ook andere factoren, zoals een hoge luchtvochtigheid of een niet goed werkende sensor kunnen de oorzaak zijn. Je kunt de volgende stappen nemen om de oorzaak van de piek te onderzoeken:

  1. Kijk wat de plausibiliteit is van de sensordata (onder tabblad ‘sensor’). Bij een slechte plausibiliteit is de kans op een meetfout groot. Is de plausibiliteit goed dan kun je verder zoeken.
  2. Kijk naar het verschil tussen de gekalibreerde data (donkerste lijn) en de ruwe data (donkerrode lijn). Een groot verschil waarbij de ruwe data veel hoger is dan de gekalibreerde data wijst erop dat er misschien een hoge luchtvochtigheid is en dat je sensorkit daardoor te hoge waardes meet. Bij de sensorkit in het plaatje is de ruwe data juist lager dan de gekalibreerde data, een teken dat er misschien echt een piek was.
  3. Bekijk de officiële data (rode en roze lijn). Laten deze ook een verhoging zien? Dan is het al waarschijnlijker dat er echt een verhoging in fijnstof was op dat moment. Maar als die geen verhoging laten zien, zoals in dit plaatje, kan er ook een hele lokale bron zijn. Staat er misschien in de buurt een barbecue aan of een openhaard? Soms kun je dat ruiken.
  4. Bekijk de omliggende sensorkits, zie “sensoren in een gemeente bekijken” hieronder. Zijn er sensorkits in de buurt die ook een piek laten zien?

De sensoren in een gemeente bekijken: Je kunt ook een gemeente selecteren, en de data van de sensoren in de geselecteerde gemeente bekijken.

Gemeente bekijken

Zodra je een gemeente hebt geselecteerd, kun je op het tabblad ‘actueel’ vinden hoeveel sensoren er in de gemeente hangen, en wat de gemiddelde waarden van de sensoren zijn. Hieronder zie je bijvoorbeeld Hilversum:

Op het tabblad ‘tijdreeks’ kun je meerdere sensoren selecteren (door op de rode bolletjes te klikken) en bekijken of de metingen overeenkomen of juist van elkaar verschillen. In het kaartje links kun je sensoren (de rode stipjes) selecteren. Je kunt zelf in het linker menu kiezen voor welke component (PM10, PM2.5 of NO2). Ook deze grafieken kun je weer downloaden door op het symbool met de drie streepjes te klikken.

Je kan er ook voor kiezen om bijvoorbeeld alleen sensoren met de hoogste plausibiliteit te laten zien op de kaart. Dit kan voor de gehele kaart, maar ook voor een gemeente. Op de afbeeldingen hieronder zie je hiervan een voorbeeld voor Utrecht. De eerste afbeelding laat alle sensoren zien en de tweede alleen de sensoren met de hoogste plausibiliteit. Je ziet dat er best een aantal sensoren wegvallen! Door alleen de sensoren met de hoogste plausibiliteit mee te nemen, kijk je naar meer betrouwbare data.

 

De berekende kaart, de fietskaart en het referentiemeetnet: Naast de kaarten van sensoren kun je nog meer kaarten bekijken, namelijk de berekende kaart, het referentiemeetnet en de fietskaart. Deze kun je aanklikken, onder het selectiemenu voor de plausibiliteit. De kaart hieronder laat de berekende concentratie fijnstof zien en geeft dus ook concentraties voor plekken waar geen sensoren hangen. Het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) berekent deze kaart op basis van de officiële metingen en de sensordata.

Je kunt ook de fietskaart bekijken, door ‘PM2.5 gemeten door fietsen’ aan te klikken. Dit is data gemeten door mobiele fijnstofsensoren die zijn vastgemaakt aan fietsen. Op dit moment is deze data alleen beschikbaar voor de Provincie Utrecht, daarom springt de kaart automatisch daarnaartoe. De lijntjes die je op de kaart ziet, zijn de gefietste routes. Zie voor meer informatie over deze metingen de projectpagina van de snuffelfietsen.

Om ook de metingen van officiële RIVM-stations te laten zien, klik je het vakje van het referentiemeetnet aan. De referentiemetingen verschijnen dan op de kaart en zijn te herkennen aan de dikgedrukte omlijning van het bolletje. Zie de figuur hieronder.

Andere componenten bekijken: Naast lucht kun je op het dataportaal ook naar de componenten water en geluid kijken. Deze kun je selecteren in het linker menu. Een handleiding voor de interpretatie van geluidmetingen op het dataportaal, vind je onder ‘Geluid op het dataportaal’ op de Samen Meten website.

Heb je na het lezen van deze handleiding nog vragen? We hebben ook een filmpje gemaakt die alles stap voor stap laat zien. Of kijk eens bij de Veelgestelde vragen dataportaal of mail naar samenmeten@rivm.nl. Laat het ook gerust weten als er dingen zijn die nu missen in de handleiding, of als je verbeterpunten ziet. Dat horen we graag!

Wil je na het volgen van deze handleiding nog meer analyses doen? Probeer dan de Samen Analyseren Tool uit. In deze tool kun je de data van een project of van alle sensoren binnen een gemeente downloaden, en hierop verschillende analyses uitvoeren.