André van der Wiel (rechts) en Dieter Pientka (links) voor de BAM1020. Foto: Marleen Pientka

Zelf een sensorkit in elkaar zetten is al best een klus. Maar sommige burgerwetenschappers gaan nog veel verder. Zoals de mensen van Scapeler. Op hun meetlocatie in ’s-Gravenpolder staat nu zelfs een professionele fijnstofmonitor, de BAM1020. Zo krijgt dit apparaat van de Milieudienst Rijnmond een tweede leven in Zeeland. Dieter Pientka en André van der Wiel vertellen hoe dat zo gekomen is.

Scapeler meet al jaren de luchtkwaliteit in ’s-Gravenpolder. Naast verschillende fijnstofsensorkastjes staat er ook een professionele ultrafijnstofmonitor. En een  pyranometer meet er het totaal aan zonlicht per vierkante meter. Ook is Dieter een van de vrijwilligers die stikstofdioxide meten met Palmes-buisjes

Altijd wat te wensen

Het was altijd al een grote wens van Scapeler om ook een professionele fijnstofmonitor aan het instrumentarium toe te voegen. Bij de Milieudienst Rijnmond (DCMR) op de meetlocatie in Hoek van Holland maakten Dieter en André kennis met de BAM1020 van MetOne. Dit is een professioneel apparaat om fijnstof te meten in de buitenlucht, zowel PM2.5 als PM10.  

De BAM1020 kan ook gebruikt worden als referentiemeting voor de fijnstofsensoren.  

BAM meter

Kans op de BAM1020

De kans om aan zo’n BAM1020 te komen, kwam in 2019. Bij een werkbezoek gaf DCMR aan de BAM1020 stapsgewijs te gaan vervangen voor nieuwe instrumenten van een ander type. Als er een BAM1020 vrij zou komen, kon Scapeler die gratis krijgen. Uiteindelijk was het op 24 november 2021 zover. In 2022 heeft Scapeler de BAM helemaal schoongemaakt, getest en gefinetuned. De monitor is gevalideerd en gekalibreerd tegen het luchtmeetnet.

Eindelijk in gebruik

Op 13 november 2022 was de installatie van de analyzer volledig afgerond en kon de BAM1020 in ’s-Gravenpolder in gebruik genomen worden.  

In eerste instantie ligt de focus op de bijdrage van fijnstof PM2.5 afkomstig van houtgestookte toestellen. Daarnaast kan de BAM1020 worden gebruikt voor de validatie en kalibratie van fijnstofsensoren.  

De meetgegevens van de BAM1020 worden uitgelezen door een Raspberry Pi3 en vervolgens doorgestuurd naar de server van Scapeler. Daar worden de data automatisch verwerkt in een grafiek. De BAM1020 meet uurwaarden. De onderstaande grafiek van 22 januari 2023 is een voorbeeld waarin de meetgegevens van de BAM1020 zijn opgenomen.  

Grafiek PM2.5 met de BAM1020 en diverse fijnstofsensoren, De BAM1020 heeft drie uren achter elkaar gemeten, van 18u t/m 21u.

Grafiek PM2.5 met de BAM1020 en diverse fijnstofsensoren, De BAM1020 heeft drie uren achter elkaar gemeten, van 18.00 uur t/m 21.00 uur.

Op deze dag was er veel houtrook in ’s-Gravenpolder. De BAM1020 heeft 3 uren achter elkaar gemeten, van 18 u t/m 21u. De meetwaarden van de BAM1020 kunnen vergeleken worden met de fijnstofsensoren op dezelfde locatie, maar ook met twee stations van het luchtmeetnet, Ossendrecht en Sluiskil. Het verschil tussen de BAM1020 en deze meetstations komt waarschijnlijk vooral door houtkachels in de nabije omgeving.

De eerste resultaten

De BAM1020 trekt per meetcyclus, met behulp van een pomp, ongeveer 700 liter lucht door een glasvezelfilter (zie figuur 4). Met behulp van bèta straling wordt de hoeveelheid fijnstof op het filter bepaald en omgerekend naar de concentratie in µg/m3.

In onderstaande foto is goed te zien, dat de filterspot van de avondmetingen van drie dagen, donkerder zijn dan de middagmetingen. De oorzaak is roet afkomstig van houtkachels.

Strips van glasvezelfilter met filterspots van verschillende dagen: 27, 28, 29, 30 november, 1, 2, en 3 december, bij de spots is aangegeven welke uren er gemeten zijn (links overdag, rechts ’s avonds). Op drie dagen, 29 en 30 november, en 1 december, is de vermoedelijke invloed van houtstook in de omgeving goed te zien.